Văn hóa Khmer

Nghệ thuật sân khấu dù kê của người Khơme Nam Bộ là một tài sản tinh thần vô giá của người Khơme Nam Bộ, vừa lưu giữ những bản sắc văn hóa đặc trưng của người Khơme Nam Bộ, vừa có sự giao lưu, tiếp biến các giá trị từ nền văn hóa khác. Chính vì vậy, dù kê không chỉ là di sản văn hóa của dân tộc Khơme mà của cả nhân loại, là bài học về sự tiếp biến, giao lưu nhưng không đánh mất mình trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay.

Tây Nam bộ là vùng đất mới, có nhiều dân tộc cùng sinh sống, trong đó có 3 dân tộc chính: Kinh, Khmer và Hoa. Người Khmer có mặt sớm nhất với gần 1,3 triệu người, chiếm khoảng 7% dân số. Trong tiến trình lịch sử của đất nước, đồng bào Khmer luôn phát huy truyền thống đoàn kết, gắn bó với các dân tộc, đóng góp nhiều công sức trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Nền văn hoá cổ truyền các dân tộc Khmer Tây Nam bộ đang đứng trước thử thách của một thời kỳ phát triển mới do những cơ sở kinh tế - xã hội trước đó đã bị thu hẹp nhường chỗ cho những yếu tố văn hóa mới của xã hội hiện đại, cùng với đó là những yếu tố văn hoá ngoại lai đang dần xâm nhập đã tác động rất lớn đến nền văn hóa cổ truyền dân tộc Khmer Tây Nam bộ. Để bảo tồn, kế thừa và phát huy các giá trị văn hóa cổ truyền của đồng bào dân tộc Khmer, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, chuẩn bị hành trang cho văn hóa Việt Nam hội nhập với khu vực và thế giới, Đảng và Nhà nước ta có rất nhiều chính sách để bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của đồng bào Khmer Tây Nam bộ trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay.

Tại chùa Seryvonsa nằm trên địa bàn phường Tân Xuân, thị xã Đồng Xoài (Bình Phước) các học viên hầu hết là con em các dân tộc thiểu số Khmer tham gia khoá tu xuất gia gieo duyên và báo hiếu cha mẹ. Đây là hoạt động vô cùng ý nghĩa trong việc bảo tồn, phát huy văn hóa đặc sắc của dân tộc Khmer, đồng thời giúp các em có không gian sinh hoạt hè lành mạnh, thiết thực và bổ ích.

Giá trị các di sản văn hóa phi vật thể Khmer ở tỉnh Kiên Giang vô cùng tinh túy đặc sắc, là nguồn tài nguyên nhân văn quý báu cần được trân trọng giữ gìn, bảo tồn và phát huy giá trị. Nếu biết cách phát huy thì các di sản văn hóa phi vật thể Khmer không những tiếp tục được sứ mạng cao đẹp của mình trong việc bảo tồn nền văn hóa nghệ thuật cổ truyền, mà còn góp phần vào việc xây dựng nền văn hóa mới, thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Trong 06 tỉnh thành ở Đông Nam Bộ, tỉnh Bình Phước là nơi cộng đồng người Khmer tập trung đông nhất. Họ sinh sống ở quanh khu vực các huyện Lộc Ninh, Bình Long, Chơn Thành cùng với người Việt, S’tiêng… Trong quá trình phát triển, tộc người Khmer đã sáng tạo ra nhiều thành tố văn hóa có giá trị đặc sắc. Tuy nhiên, cũng như nhiều dân tộc khác sinh sống trên mảnh đất Bình Phước, dưới tác động của quá trình hội nhập và phát triển cùng nhiều nguyên nhân khác, giá trị văn hóa của các cộng đồng dân tộc ở Bình Phước đã và đang có nguy cơ mai một rất cao, ảnh hưởng và tác động đến việc bảo tồn và phát huy giá trị các di sản văn hóa vật thể và phi vật thể có liên quan. Trước thực trạng đó, cần đưa ra những định hướng trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của người Khmer ở Bình Phước trong giai đoạn hiện nay.

Tóm tắt: Neakta là tín ngưỡng nhiên thần của người Khmer Nam Bộ được thể hiện bằng những hòn đá nhẵn nhụi. Song hiện nay hình tượng Neakta có sự thay đổi, từ hòn đá truyền thống chuyển sang nhân hình. Sự biến đổi này xuất phát từ nhận thức mới của người Khmer về tín ngưỡng, phản ánh mối quan hệ giao lưu văn hóa với các tộc người láng giềng và là kết quả của quá trình phát triển kinh tế. Bài viết của chúng tôi nghiên cứu những biến đổi của hình tượng Neakta tại huyện Trà Cú tỉnh Trà Vinh nhằm làm sáng tỏ những luận điểm trên.

Tóm tắt: sinh kế trồng cây phản ánh cho phương thức tận dụng môi trường tự nhiên để gia tăng nguồn thu nhập cho kinh tế gia đình của người Khmer ở xã Ngọc Biên, huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh. Bài viết của chúng tôi nhằm phân tích đặc điểm sinh thái dẫn đến việc lựa chọn sinh kế trồng cây, cũng như những ảnh hưởng từ văn hóa truyền thống và tác động của nền kinh tế thị trường đến nhận thức trồng cây của người Khmer ở địa phương hiện nay. Từ khóa: sinh kế, sinh thái, trồng cây, cây dầu, người Khmer, Giồng Cao, Ngọc Biên.

(PGVN) Hiện nay trên địa bàn thành phố Sóc Trăng (tỉnh Sóc Trăng) có đến 3 ngôi chùa cũng có tên Trà Tim mà người dân quen gọi là Trà Tim cũ, mới và giữa. Tuy nhiên xét về thời gian và bề dày lịch sử thì chùa Trà Tim cũ (có tên là chùa Chroi Tưm Chắc) là lâu đời và hoành tráng nhất. Thượng tọa Lý Đen, trụ trì chùa cho biết: “…chùa đã có hơn 500 năm tuổi, xưa vốn là vùng đất có rất nhiều người Khơ Me sinh sống, Chroi Tưm có nghĩa là hai đường thẳng song song, biểu trưng cho đạo và đời. Cạnh đó còn mang ý nghĩa là mặt trời đồng hành cùng mặt trăng…”.

Chùa Khmer là nơi tôn nghiêm đồng thời là nơi dạy chữ Pali và giáo lý của đạo Phật cho thanh thiếu niên Khmer tu học, để trở thành những người “tốt đời đẹp đạo”, có tri thức và đức hạnh phục vụ cộng đồng xã hội. Chùa Khmer được coi như một thiết chế văn hóa trong phum sóc, là nơi sinh hoạt văn hóa Phật giáo, văn nghệ, thể thao và các trò chơi dân gian cho bà con Phật tử vào các dịp lễ, Tết.